Αριθμός 75/2022
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Γ΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 20 Μαΐου 2021, με την εξής σύνθεση: Π. Καρλή, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος και του αναπληρωτή Προέδρου, που είχαν κώλυμα, Αικ. Ρωξάνα, Ε. Γεωργούτσου, Σύμβουλοι, Ε. Μελισσαρίδης, Ε. Κουλεντιανού, Πάρεδροι. Γραμματέας η Κ. Γκιώκα.

Για να δικάσει την από 5 Απριλίου 2012 αίτηση:

του Ενοριακού Ιερού Ναού Αγίας Τριάδας Γλαύκου-Ζαρουχλέϊκων Πατρών (Ν.Π.Δ.Δ.), ο οποίος δεν παρέστη, αλλά ο δικηγόρος που υπογράφει την αίτηση νομιμοποιήθηκε με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο,

κατά των: 1. Δήμου Πατρέων Αχαΐας, ο οποίος παρέστη με τη δικηγόρο *** (Α.Μ. *** Δ.Σ. Πατρών), που τη διόρισε με πληρεξούσιο και 2. Υπουργού Εσωτερικών, ο οποίος παρέστη με τον ***, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και ο οποίος κατέθεσε δήλωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017, περί μη εμφανίσεώς του.

Με την αίτηση αυτή ο αιτών Ιερός Ναός επιδιώκει να ακυρωθούν: 1. η υπ’ αριθμ. 47/24407/22.2.2012 πράξη του υπογράφοντος με εντολή Δημάρχου Διευθυντή Προσόδων του Δήμου Πατρέων, 2. το υπ’ αριθμ. 22748/4611/19.4.2011 έγγραφο του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Διοίκησης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Ιονίου και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Συμβούλου Ε. Γεωργούτσου.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την πληρεξούσια του καθ’ ου Δήμου, η οποία ζήτησε την απόρριψη της υπό κρίση αιτήσεως.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου  κ α ι

Α φ ο ύ  μ ε λ έ τ η σ ε  τ α  σ χ ε τ ι κ ά  έ γ γ ρ α φ α

Σ κ έ φ θ η κ ε  κ α τ ά  τ ο ν  Ν ό μ ο

1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου από τον αιτούντα ενοριακό Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Γλαύκου – Ζαρουχλέϊκων Πατρών (ν.π.δ.δ. σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 4 του ν. 590/1977, Α΄ 146, σε συνδυασμό με το άρθρο 28 παρ.4 του ν. 2579/1998, Α΄ 31).

2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση α) της 47/ 24407/22.2.2012 πράξης του υπογράφοντος με εντολή Δημάρχου Διευθυντή Προσόδων του Δήμου Πατρέων με την οποία καλείται ο αιτών Ιερός Ναός να παραδώσει στον καθ’ ου Δήμο κάθε αναγκαίο και απαραίτητο αρχείο και έγγραφο προκειμένου να υλοποιηθεί άμεσα, κατ’ εφαρμογή του αν. ν. 582/1968, η ανάληψη της διοίκησης και διαχείρισης από αυτόν του κοιμητηρίου του ως άνω ναού, ορίζεται, δε, και υπάλληλος του Β΄ Δημοτικού Κοιμητηρίου ως υπεύθυνος επικοινωνίας για την ανωτέρω διαδικασία και β) του 22748/4611/19.4.2011 εγγράφου του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Διοίκησης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Ιονίου με το οποίο καλείται ο καθ’ ού Δήμος να προβεί άμεσα στις απαιτούμενες από το νόμο ενέργειες για την ανάληψη της διοίκησης του εν λόγω κοιμητηρίου σύμφωνα με τις προαναφερθείσες διατάξεις.

3. Επειδή, η ως άνω υπό στοιχ. β προσβαλλόμενη πράξη αποτελεί εσωτερικό έγγραφο της Διοίκησης, στερούμενο εκτελεστότητας και, ως εκ τούτου, η κρινόμενη αίτηση κατά το μέρος που στρέφεται κατ’ αυτού πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη (πρβλ. ΣτΕ 1059, 150/2019).

4. Επειδή, ο α.ν. 582/1968 «περί δημοτικών και κοινοτικών κοιμητηρίων» (Α΄ 225) ορίζει στο άρθρο 1 παρ. 1 ότι: «Η ίδρυσις και συντήρησις κοιμητηρίων (νεκροταφείων) ανήκει εις την αποκλειστικήν αρμοδιότητα των δήμων και κοινοτήτων», στο άρθρο 2 παρ. 1 ότι: «Κοιμητήρια ιδρύονται υπό των δήμων και κοινοτήτων εντός της διοικητικής περιφερείας αυτών … Πάντα τα κοιμητήρια ανήκουν ως προς την διοίκησιν και διαχείρισιν εις τους δήμους και τας κοινότητας» και στο άρθρο 4 ότι: «1. Τα δικαιώματα ταφής και η εν γένει λειτουργία των δημοτικών και κοινοτικών κοιμητηρίων ρυθμίζονται δια κανονισμού ψηφιζομένου υπό του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, κατά τας περί αυτών ισχυούσας ειδικάς διατάξεις. 2. Αι εκ των κοιμητηρίων πρόσοδοι είναι δικαιώματα ή τέλη επιβαλλόμενα προς κάλυψιν εν μέρει ή εν όλων των δαπανών της συντηρήσεως και εν γένει λειτουργίας αυτών. 3. …». Εξ άλλου, η αρμοδιότητα για την ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση κοιμητηρίων ανατίθεται παγίως στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοικήσεως (Ο.Τ.Α.) πρώτου βαθμού από τους εκάστοτε ισχύοντες Κώδικες Δήμων και Κοινοτήτων (βλ. άρθρα 21 παρ. 1 περ. η΄ του ν.δ. 2888/1954 – Α΄ 139, 23 περ. 10 του ν. 1065/1980 – Α΄ 168, 24 παρ. 1 περ. α΄ υποπερ. ii του π.δ. 410/1995 – Α΄ 231 και 75 ΙΙ περ. 8 του ν. 3463/2006 – Α΄ 114). Ειδικότερα, στο άρθρο 75 παρ. ΙΙ περ. 8 του ισχύοντος Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (κυρωτικός νόμος 3463/2006) ορίζεται ότι: “ΙΙ. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες ασκούν, σε τοπικό επίπεδο, κρατικού χαρακτήρα αρμοδιότητες, οι οποίες τους έχουν ανατεθεί για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία. Οι αρμοδιότητες αυτές είναι, ειδικότερα, οι ακόλουθες: 1. ... 2. ... 3. ... 4. ... 5. ... 6. ... 7. ... 8. Η δημιουργία, συντήρηση και λειτουργία κοιμητηρίων και κέντρων αποτέφρωσης νεκρών, καθώς και η χορήγηση άδειας ταφής και αποτέφρωσης νεκρών. 9. ...”.

5. Επειδή, από τις προαναφερθείσες διατάξεις και ιδίως από τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 2 του αν.ν. 582/1968, οι οποίες αποτελούν επανάληψη των διατάξεων της παρ. 2 άρθρου 7 του αν. ν. 2200/1940 (Α 42), συνάγεται ότι στους Δήμους και στις Κοινότητες ανατέθηκε η ρύθμιση όλων των ζητημάτων που άπτονται της διοικήσεως και διαχειρίσεως όλων των λειτουργούντων εντός της χώρας κοιμητηρίων, στα οποία περιλαμβάνονται και τα κοιμητήρια τα οποία κατά το παρελθόν ιδρύθηκαν από ενοριακούς ναούς και ανήκουν κατά κυριότητα σε αυτούς (βλ. ΣτΕ 4849, 4850/1997, 3849/2000).

6. Επειδή, περαιτέρω, με το άρθρο 47 παρ. 1 του ν. 3900/2010 (Α΄ 213/17.12.2010), ο οποίος άρχισε να ισχύει, κατά το άρθρο 70 αυτού, από 1.1.2011, προστέθηκε περίπτωση ια΄ στην παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 702/1977 (Α΄ 268), όπως αυτός ίσχυε κατά τον χρόνο δημοσιεύσεως του ν. 3900/2010 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Κατόπιν της ανωτέρω προσθήκης το άρθρο 1 του ν. 702/1977 ορίζει τα εξής: «1. Στην αρμοδιότητα του τριμελούς διοικητικού εφετείου υπάγεται η εκδίκαση αιτήσεων ακυρώσεως ατομικών πράξεων διοικητικών αρχών που αφορούν: α) … ια) την εφαρμογή της νομοθεσίας περί Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πλην εκείνων που ανάγονται στην οργάνωση και λειτουργία των υπηρεσιών τους, οι οποίες παραμένουν στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας …».

7. Επειδή από τις παρατεθείσες στη σκέψη 4 διατάξεις προκύπτει ότι με τη νομοθεσία περί δημοτικών και κοινοτικών κοιμητηρίων και τις σχετικές διατάξεις των εκάστοτε ισχυόντων Δημοτικών και Κοινοτικών Κωδίκων, οι αρμοδιότητες που αφορούν την ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση κοιμητηρίων ανατίθενται στους Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού ως ίδιες αυτών αρμοδιότητες. Από το περιεχόμενο αυτό της ως άνω νομοθεσίας, στην οποία περιλαμβάνονται και οι κατ’ εξουσιοδότηση διατάξεών της εκδιδόμενοι Κανονισμοί λειτουργίας των Κοιμητηρίων, συνάγεται ότι αυτή εντάσσεται στην εν γένει νομοθεσία περί Ο.Τ.Α (βλ. ΣτΕ 3582/1999 Ολομ.). Συνεπώς, η εκδίκαση των αιτήσεων ακυρώσεως κατά ατομικών διοικητικών πράξεων που αφορούν την εφαρμογή της, υπάγεται, ήδη, σύμφωνα με τις διατάξεις που μνημονεύονται στην προηγούμενη σκέψη, στην ακυρωτική αρμοδιότητα του τριμελούς διοικητικού εφετείου. Από τον κανόνα αυτόν εξαιρούνται και εξακολουθούν να υπάγονται στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας αιτήσεις ακύρωσης κατά ατομικών πράξεων που ανάγονται, μεταξύ άλλων, άμεσα στη “λειτουργία των υπηρεσιών των Ο.Τ.Α.” (βλ. ΣτΕ 2336/2017, 1427/2016). Ως τέτοιες νοούνται οι πράξεις που αφορούν ευθέως τη λειτουργία των ιδίων υπηρεσιών των Ο.Τ.Α., οι οποίες εντάσσονται οργανικώς, κατά τις οικείες διατάξεις, στα ανωτέρω ν.π.δ.δ., και όχι πράξεις αναγόμενες στην άσκηση των εν γένει απονεμομένων στους Ο.Τ.Α. αρμοδιοτήτων (βλ. ΣτΕ 469/2011 επταμ.).

8. Επειδή, περαιτέρω, δεδομένου ότι στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. εμπίπτει, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα στη σκέψη 5, η λειτουργία, δηλαδή η διοίκηση και διαχείριση, όχι μόνο των δημοτικών, αλλά και των ιδρυθέντων από ενοριακούς ιερούς ναούς και ανηκόντων κατά κυριότητα σε αυτούς εκκλησιαστικών κοιμητηρίων, τα τελευταία, εν όψει του εύρους των αρμοδιοτήτων που απορρέουν από τη λειτουργία τους, νοούνται και αντιμετωπίζονται κατ’ ουσίαν ως οργανικές μονάδες εντασσόμενες στα εν λόγω ν.π.δ.δ., δηλαδή, ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία, στον οργανισμό εσωτερικής υπηρεσίας του οικείου Ο.Τ.Α. μνημονεύονται τα δημοτικά κοιμητήρια ως υπηρεσιακή μονάδα αυτού χωρίς ειδικότερη αναφορά στα εκκλησιαστικά κοιμητήρια. Κατόπιν τούτου, αιτήσεις ακύρωσης που στρέφονται κατά ατομικών πράξεων που αφορούν (ή κατά το μέρος που αφορούν) ευθέως τη λειτουργία των κοιμητηρίων εν γένει, συμπεριλαμβανομένων και των εκκλησιαστικών, υπάγονται στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Εξ άλλου, αντίθετη εκδοχή θα είχε ως αποτέλεσμα ο καθορισμός του αρμόδιου δικαστηρίου για την παροχή αποτελεσματικής έννομης προστασίας που αφορά πράξεις συναπτόμενες με τη λειτουργία των κοιμητηρίων να διασπάται αναλόγως αν η πράξη αυτή αφορά τη λειτουργία δημοτικού κοιμητηρίου ενταγμένου οργανικώς, κατά τις οικείες διατάξεις, στον Ο.Τ.Α. οπότε η αναφυόμενη διαφορά θα υπαγόταν στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ή αν αφορά τη λειτουργία εκκλησιαστικού κοιμητηρίου μη ενταγμένου ρητώς, κατά τα ανωτέρω, στο εν λόγω ν.π.δ.δ. οπότε η διαφορά ως αναγόμενη στην άσκηση των εν γένει αρμοδιοτήτων αυτού θα ανήκε στο τριμελές διοικητικό εφετείο. Κατ’ ακολουθίαν, η κρινόμενη αίτηση, εν όψει του αντικειμένου της διαφοράς που αφορά τη λειτουργία του επίδικου εκκλησιαστικού κοιμητηρίου, και ανεξαρτήτως του ότι τούτο δεν εντάσσεται ρητώς στις υπηρεσίες του Δήμου Πατρέων (βλ. τμήμα Δικαιωμάτων και Κοιμητηρίων στον ισχύοντα κατά τον κρίσιμο χρόνο Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας του εν λόγω Δήμου που εγκρίθηκε με τη 12119/1999 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας, Β΄ 1648/24.8.1999), υπάγεται στην κατ’ εξαίρεση αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ.1 περ. ια του ν. 702/1977. Μειοψήφισε η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Π. Καρλή στη γνώμη της οποίας προσχώρησε η Πάρεδρος Ε. Κουλεντιανού, κατά την οποία, εφόσον, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, το επίμαχο εκκλησιαστικό κοιμητήριο δεν εντάσσεται οργανικώς, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, στις υπηρεσίες του Δήμου Πατρέων, η προσβαλλόμενη πράξη δεν αφορά ευθέως τη λειτουργία υπηρεσίας του εν λόγω Ο.Τ.Α., αλλά την άσκηση εν γένει αρμοδιοτήτων που τού έχουν απονεμηθεί και, ως εκ τούτου, η αναφυόμενη από αυτήν διαφορά υπάγεται, σύμφωνα με τον κανόνα που εισάγεται με τις προαναφερθείσες διατάξεις του ν. 702/1977, όπως ισχύουν μετά τον ν. 3900/2010, στην αρμοδιότητα του κατά τόπον αρμόδιου, εν προκειμένω, τριμελούς Διοικητικού Εφετείου Πατρών στο οποίο πρέπει να παραπεμφθεί.

9. Επειδή, ακολούθως, η ως άνω υπό στοιχ. α προσβαλλόμενη πράξη είναι εκτελεστή, καθόσον με αυτήν αφαιρείται η αρμοδιότητα διοίκησης και διαχείρισης του επίμαχου εκκλησιαστικού κοιμητηρίου από το εκκλησιαστικό συμβούλιο του αιτούντος Ιερού Ναού και ανατίθεται στον καθ’ ού Δήμο βάσει των διατάξεων του άρθρου 2 του αν. ν. 582/1968 (πρβλ. ΣτΕ 3184/2013, 1476/1975 Ολ.), ο,δε, περί του αντιθέτου ισχυρισμός του καθ’ ού Δήμου Πατρέων είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Μειοψήφισε η Σύμβουλος Ε. Γεωργούτσου στη γνώμη της οποίας προσχώρησαν οι Πάρεδροι Ε. Μελισσαρίδης και Ε. Κουλεντιανού, κατά την οποία το εν λόγω προσβαλλόμενο έγγραφο, με το περιεχόμενο που εκτέθηκε στη σκέψη 2, δεν αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη παραδεκτώς προσβαλλόμενη με αίτηση ακύρωσης, διότι, απλώς, υλοποιεί ως προς το επίμαχο ζήτημα τις διατάξεις του αν. ν. 582/1968 επαναλαμβάνοντας τις ρυθμίσεις του, χωρίς να ασκείται, εν προκειμένω, μονομερώς από τη Διοίκηση εξουσία ρύθμισης συγκεκριμένης έννομης σχέσης (πρβλ. ΣτΕ 639/2018, 3660/2004). Επομένως, κατά τη μειοψηφούσα γνώμη, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της ως απαράδεκτη.

10. Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 14 με τίτλο “Ιεροί Ναοί Κοιμητηρίων” του Κανονισμού 8/1979 “Περί Ιερών Ναών και Ενοριών” (Α΄ 1/5.1.1980), ψηφισθέντος από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος κατ’ επίκληση των εξουσιοδοτικών διατάξεων του άρθρου 36 παρ. 6 του ν. 590/1977 “Περί του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος” (Α΄ 146), ορίζεται ότι: “1. Η διοίκησις και διαχείρησις των εν τοις Κοιμητηρίοις ενοριακών Ναών ασκείται υπό εκκλησιαστικού συμβουλίου συγκροτουμένου καθ’ ον και τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια των λοιπών ενοριακών Ναών, συμφώνως τω άρθρω 6 του παρόντος Κανονισμού. 2. ... 3. ...”.

11. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, από το από 5.2.2008 έγγραφο του Τμηματάρχη Δικαιωμάτων της Διεύθυνσης Προσόδων του Δήμου Πατρέων προκύπτει ότι, στις 9.1.2008, διενεργήθηκε αυτοψία στα εκκλησιαστικά κοιμητήρια που βρίσκονται εντός των ορίων του Δήμου Πατρέων, μεταξύ των οποίων και στο κοιμητήριο του αιτούντος ενοριακού Ιερού Ναού, από την οποία προέκυψε, μεταξύ άλλων, ότι η διαχείρισή του ασκείται από τους ιερείς αυτού. Στη συνέχεια, με το 40/14.2.2012 έγγραφό του ο Διευθυντής Προσόδων του Δήμου Πατρέων επεσήμανε στο Γενικό Γραμματέα του ως άνω Δήμου, ότι, βάσει του α.ν. 582/1968, ο Δήμος Πατρέων θα πρέπει να αναλάβει την διοίκηση και διαχείριση όλων των κοιμητηρίων που ευρίσκονται εντός των ορίων του. Ακολούθως, ο ανωτέρω Διευθυντής με το 47/24407/22.2.2012 έγγραφό του (υπό στοιχ. α προσβαλλόμενη πράξη) που εκδόθηκε με εντολή Δημάρχου ζήτησε από τον αιτούντα Ιερό Ναό να παραδώσει κάθε αναγκαίο και απαραίτητο αρχείο και έγγραφα (π.χ. ταφολόγιο, αρχείο αγοράς τάφων κ.λπ) προκειμένου να υλοποιηθεί άμεσα η ανάληψη της διοίκησης και διαχείρισης του επίδικου κοιμητηρίου από τον Δήμο Πατρέων βάσει των οριζόμενων στον αν. ν. 582/1968. Περαιτέρω, αφού είχε παρέλθει αρκετός χρόνος από την κοινοποίηση της πιο πάνω πράξης (29.2.2012) στον αιτούντα Ιερό Ναό, ο Διευθυντής Προσόδων του Δήμου Πατρέων με το 76/28.3.2012 έγγραφό του πρότεινε, κατ’ επίκληση και του 48148/ 7.1.2010 εγγράφου του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών, στο Δήμαρχο Πατρέων να ληφθεί απόφαση από το οικείο Δημοτικό Συμβούλιο για τον ορισμό εύλογης προθεσμίας παράδοσης της διοίκησης και διαχείρισης των ενοριακών κοιμητηρίων και, εφόσον παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή, να αναλάβει ο Δήμος την διοίκηση και διαχείριση τούτων με ίδια μέσα. Εξ άλλου, με το ως άνω έγγραφο ζητήθηκε αφενός από την οικεία Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού να συντάξει τοπογραφικό διάγραμμα του ένδικου εκκλησιαστικού κοιμητηρίου, αφετέρου από τη Διεύθυνση Διοικητικών Υπηρεσιών να καθορίσει προσωπικό προς ανάληψη της διοίκησης και διαχείρισης αυτού. Τέλος, με τη ΕΠ. 394/25.11.2011 απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Ιονίου κλήθηκε σε απολογία ο Δήμαρχος Πατρέων για παράβαση των διατάξεων του άρθρου 75 παρ. ΙΙ 8 του ν. 3463/2006 (μη άσκηση αρμοδιότητας διοίκησης και διαχείρισης του επίδικου κοιμητηρίου).

12. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση προβάλλεται ότι με την προσβαλλόμενη πράξη παραβιάζεται η παρ. 1 του άρθρου 14 του Κανονισμού 8/1979 “Περί Ιερών Ναών και Ενοριών” σύμφωνα με την οποία, κατά τον αιτούντα, η διοίκηση και διαχείριση τόσο των εντός των κοιμητηρίων ενοριακών ναών όσο και των ενοριακών κοιμητηρίων ανήκει στην αρμοδιότητα του διοικούντος την ενορία εκκλησιαστικού συμβουλίου και όχι στην αρμοδιότητα του οικείου Ο.Τ.Α. Ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως νόμω αβάσιμος, καθόσον με την προαναφερθείσα διάταξη του ως άνω Κανονισμού ρυθμίζεται αποκλειστικώς το ζήτημα της αρμοδιότητας του οργάνου που ασκεί τη διοίκηση και διαχείριση των εντός κοιμητηρίων ενοριακών ναών, ενώ, εν προκειμένω, το αντικείμενο της ένδικης διαφοράς αφορά τη διοίκηση και διαχείριση εκκλησιαστικού κοιμητηρίου η οποία ασκείται από τους Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού βάσει των διατάξεων του άρθρου 2 του αν. ν. 582/1968 που αποτέλεσε και το έρεισμα της παραδεκτώς προσβαλλόμενης πράξης. 

13. Επειδή, περαιτέρω, υποστηρίζεται ότι η επίμαχη πράξη είναι ακυρωτέα λόγω αντίθεσης των διατάξεων του ως άνω αν. ν. 582/1968 και του άρθρου 24 παρ. 19 του π.δ. 410/1995 (προφανώς από παραδρομή αναγράφεται η παρ. 19 η οποία δεν υφίσταται στο εν λόγω άρθρο του προϊσχύσαντος Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, και μάλλον υπονοείται η παρ. 1 τούτου) στα άρθρα 17 παρ. 2 του Συντάγματος και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α., καθόσον, βάσει των προαναφερθεισών διατάξεων, οι Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού δεν έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν την κυριότητα των εκκλησιαστικών κοιμητηρίων χωρίς να προβούν σε αναγκαστική απαλλοτρίωση ούτε να ασκήσουν τη διοίκηση και διαχείριση τούτων. Ο λόγος αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος διότι οι διατάξεις του άρθρου 2 του αν. ν. 582/1968 ουδόλως αντίκεινται στις περί προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας διατάξεις του άρθρου 17 του Συντάγματος, για το λόγο ότι οι χώροι των κοιμητηρίων, οι οποίοι αποτελούν χώρους που ενδιαφέρουν κατά τρόπο άμεσο τη δημόσια υγεία, δεν εμπίπτουν στην έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας που προστατεύεται από το Σύνταγμα, αλλά υπόκεινται στη μονομερή και εξουσιαστική επέμβαση του νομοθέτη ο οποίος δύναται να προβεί ελευθέρως στη θέσπιση συστήματος οργανώσεως της διοίκησης και διαχείρισης των χώρων αυτών προς το σκοπό της προσαρμογής τους προς τις εκάστοτε υφιστάμενες ανάγκες και συνθήκες και, ειδικότερα, δύναται ελευθέρως να μεταβάλει το φορέα της διοικητικής λειτουργίας των ως άνω χώρων, χωρίς εκ τούτου να θίγεται το υφιστάμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς (βλ. ΣτΕ 4849, 4850/1997).

14. Επειδή, στη συνέχεια, με την υπό κρίση αίτηση προβάλλεται ότι παραβιάζεται, εν προκειμένω, η αρχή της χρηστής διοίκησης, εφόσον ο καθ’ ού Δήμος Πατρέων με την μακροχρόνια τακτική του είχε δημιουργήσει τη βέβαιη και ασφαλή πεποίθηση τόσο στον αιτούντα ενοριακό Ιερό Ναό όσο και στους δημότες ότι η αρμοδιότητα διοίκησης και διαχείρισης του εν λόγω εκκλησιαστικού κοιμητηρίου ανήκει στο εκκλησιαστικό συμβούλιο αυτού. Και ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος προεχόντως, διότι η άσκηση της αρμοδιότητας διοίκησης και διαχείρισης του επίδικου εκκλησιαστικού κοιμητηρίου είναι, κατά τα προεκτεθέντα, υποχρεωτική για τον καθ’ ού Δήμο και δεν επαφίεται στη διακριτική του ευχέρεια (πρβλ. ΣτΕ 1828/2019, 4555/2015).

15. Επειδή, τέλος, μη προβαλλόμενου άλλου λόγου ακύρωσης, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της.

Δ ι ά  τ α ύ τ α 

 Απορρίπτει την αίτηση ακύρωσης.

Επιβάλλει στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδας Γλαύκου-Ζαρουχλέϊκων Πατρών τη δικαστική δαπάνη του Δήμου Πατρέων και του Υπουργού Εσωτερικών που ανέρχεται σε τετρακόσια εξήντα (460) ευρώ για καθένα από αυτούς.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 8 Ιουνίου και 26 Σεπτεμβρίου 2021.

Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας

Π. Καρλή                                      Κ. Γκιώκα

και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 13ης Ιανουαρίου 2022.

Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος     Ο Γραμματέας

Γ. Τσιμέκας                                  Α. Γεωργακόπουλος