Άρθρο 22
Μη προβολή δικαιωμάτων κυριότητας από το Δημόσιο

  1. Το Ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε ακίνητα, που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού, σύμφωνα με το άρθρο 1, εφόσον ο νομέας του ακινήτου ή ο δικαιοπάροχος του:
  α) Το απέκτησε:
  αα) με νόμιμο τίτλο, από επαχθή αιτία, με την προϋπόθεση ότι ο τίτλος του μεταγράφηκε έως την 5.6.1993, εκτός αν κατά τη κτήση της νομής βρισκόταν σε κακή πίστη. Σε κακή πίστη βρισκόταν ο νομέας αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 1042 του Αστικού Κώδικα. Στο χρόνο νομής προσμετράται και ο χρόνος νομής του δικαιοπαρόχου του που διανύθηκε με τις ίδιες προϋποθέσεις,
  ββ) βάσει παραχωρητηρίου που δεν έχει μεταγραφεί, ως προς το εμβαδόν του ακινήτου που αναγράφεται στο παραχωρητήριο αλλά και των λοιπών στοιχείων των ακινήτων και των δικαιούχων,
  γγ) βάσει παραχωρητηρίου που εκδόθηκε από αναρμόδιο διοικητικό όργανο ή βάσει πράξης δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, μόνο ως προς το εμβαδόν του παραχωρούμενου ακινήτου.
«δδ) Με πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής οικοπέδου της Επιτροπής Αποκαταστάσεων Προσφύγων κυρωμένων διανομών αγροκτημάτων της Χώρας ή ως δικαιούχος οικοπέδου σε συνοικισμό κυρωμένων διανομών αγροκτημάτων της Χώρας, σύμφωνα με το άρθρο 26 του Αγροτικού Κώδικα (Α 342), πλην όμως δεν έγινε η διανομή των οικοπέδων στους δικαιούχους».
*** Η υποπερ. δδ΄προστέθηκε με το άρθρο 37 παρ.8.α Ν.4235/2014 (Α΄ 32/11.2.2014).
  β) Με απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων, κρίθηκε δικαιούχος οικοπέδου ή κλήρου βάσει των διατάξεων του Αγροτικού Κώδικα και δεν κηρύχθηκε έκπτωτος, δεν εκδόθηκε όμως το σχετικό παραχωρητήριο.
  γ) Το νέμεται πριν την 1.1.1965 για γεωργική χρήση, η οποία εξακολουθεί να ασκείται μέχρι σήμερα. [Ο Νομός Αττικής εξαιρείται από την εφαρμογή της περίπτωσης αυτής].
*** Το διαγραφέν εδάφιο της περίπτωσης γ΄διαγράφηκε με το άρθρο 37 παρ.8.β Ν. 4235/2014 (Α΄ 32/11.2.2014).
«1α. Εκτάσεις γεωργικώς καλλιεργούμενες πριν την 1η Ιανουαρίου 1965, που διατηρούν τη χρήση τους, οι οποίες συμπεριελήφθησαν εντός περιγραμμάτων δημοσίων δασών μεταβιβασθέντων με πράξεις της Διοίκησης κατά πλήρη κυριότητα σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.), οι οποίοι δεν άσκησαν διακατοχικές πράξεις, θεωρείται ότι ουδέποτε μεταβιβάστηκαν στους Ο.Τ.Α., διατηρουμένου του δικαιώματος κυριότητας υπέρ των ιδιοκτητών τους.»
***[Η παρ.1α προστέθηκε με το άρθρο 33 Ν.5106/2024 (Α΄ 63/01.05.2024)].
  2. Η μη προβολή δικαιωμάτων κυριότητας αφορά μόνο τον δικαιούχο ή το νόμιμο δικαιοπάροχο του που εμπίπτει στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου.
  3. Για τη συνδρομή των προϋποθέσεων της παραγράφου 1, ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει αίτημα στην αρμόδια Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών, στην οποία περιγράφει το κατεχόμενο ακίνητο κατά θέση, εμβαδόν και συντεταγμένες στο ελληνικό γεωδαιτικό σύστημα αναφοράς, με συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα και υποβάλλει αντίγραφο του επικαλούμενου τίτλου κυριότητας ή της σχετικής πράξης παραχώρησης διοικητικού οργάνου, Δήμου ή Κοινότητας ή της απόφασης της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων, βάσει της οποίας κρίθηκε δικαιούχος οικοπέδου ή κλήρου. Η Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών μπορεί να ζητήσει από τον ενδιαφερόμενο την προσκόμιση συμπληρωματικών στοιχείων, προκειμένου να διαμορφώσει την κρίση της, σχετικά με την ταυτότητα του νομέα ή του ακινήτου και την καλόπιστη νομή, στην περίπτωση της απόκτησης του με νόμιμο τίτλο από επαχθή αιτία ή της νομής του ακινήτου πριν την 1.1.1965. Η Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών εκδίδει απόφαση για τη μη προβολή δικαιωμάτων κυριότητας στις περιπτώσεις που ο ενδιαφερόμενος επικαλείται πράξη παραχώρησης διοικητικού οργάνου, Δήμου ή Κοινότητας ή απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων, βάσει της οποίας κρίθηκε δικαιούχος.
  4. Αν ο ενδιαφερόμενος επικαλείται νόμιμο τίτλο από επαχθή αιτία και καλόπιστη νομή του ακινήτου ή νομή του πριν την 1.1.1965 στην Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών μετέχει εκπρόσωπος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, ως Πρόεδρος αυτής. Η Επιτροπή αποφαίνεται για τη μη προβολή δικαιωμάτων του Δημοσίου στο κατεχόμενο ακίνητο.
  «5. Τα παραχωρητήρια που εκδόθηκαν στις υποπεριπτώσεις ββ και γγ της περίπτωσης α της παραγράφου 1, θεωρούνται έγκυρα και ισχυρά. Για την υποπερίπτωση δδ της περίπτωσης α και την περίπτωση β της παραγράφου 1, μετά την έκδοση της απόφασης της Επιτροπής Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών, ο Περιφερειάρχης εκδίδει παραχωρητήριο, στο οποίο αναγράφονται τα στοιχεία του αρχικού δικαιούχου και προσδιορίζεται το παραχωρούμενο ακίνητο κατά εμβαδόν, θέση και συντεταγμένες στο ελληνικό γεωδαιτικό σύστημα αναφοράς. Δεν εκδίδεται παραχωρητήριο, αν οι καθολικοί ή ειδικοί διάδοχοι του δικαιούχου έχουν μεταγράψει συμβολαιογραφική πράξη ή έχουν επικυρώσει ανώμαλη δικαιοπραξία που αφορά το ίδιο ακίνητο σύμφωνα, ιδίως, με τις διατάξεις της παρ.1 του άρθρου 18 του ν. 1644/1986, του άρθρου 16 του ν. 3147/2003, της παραγράφου 9 του άρθρου 3 του ν. 3399/2005 και του άρθρου 31 του ν. 3698/2008».
***[Η παράγραφος 5 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 37 παρ.8.γ Ν.4235/2014 (Α΄ 32/11.2.2014)].
  6. Για το τμήμα του κατεχόμενου ακινήτου για το οποίο δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της παραγράφου 1, ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει αίτημα εξαγοράς του στην Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών. Η ίδια Επιτροπή εξετάζει το αίτημα αυτό, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 23.
«7. α) Το Ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει, επίσης, δικαιώματα κυριότητας σε ακίνητα, που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού, σύμφωνα με το άρθρο 1, εφόσον:
αα) Κατέχονται από Δήμους για την εξυπηρέτηση αναγκών τους, και συγκεκριμένα για στέγαση δημαρχιακών μεγάρων, σχολείων και κοινωφελών εγκαταστάσεων. Μετά από αίτημα του οικείου Δήμου, η αρμόδια υπηρεσία της οικείας Περιφέρειας, στην οποία βρίσκεται το ακίνητο, διενεργεί αυτοψία και συντάσσει έκθεση, με την οποία βεβαιώνεται ότι το ακίνητο χρησιμοποιείται για τους παραπάνω σκοπούς.
ββ) Εχουν σε αυτά ανεγερθεί χώροι θρησκευτικής λατρείας, για όσο χρόνο διαρκεί η χρήση αυτή, απαγορευομένης κάθε άλλης χρήσης. Τα ακίνητα αυτά περιέρχονται στο οικείο εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο, συμπεριλαμβανομένου του αναγκαίου προαυλίου χώρου. Η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της οικείας Περιφέρειας προσδιορίζει τον αναγκαίο προαύλιο χώρο κατά θέση, εμβαδόν και συντεταγμένες στο ελληνικό γεωδαιτικό σύστημα αναφοράς.
«γγ) Έχουν σε αυτά ανεγερθεί οικίες για τον εκάστοτε εφημέριο της ενορίας προς την οποία έχει γίνει η παραχώρηση ή περιλαμβάνονται στις κοινόχρηστες ή διαθέσιμες εκτάσεις των διανομών με προορισμό την ανέγερση κατοικίας για τον εκάστοτε εφημέριο, καθώς και σε ακίνητα που έχουν ανεγερθεί κτίσματα για τη διαμονή μοναχών (κελιά) ή που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως συνοδοί χώροι για τις λειτουργικές ανάγκες του ενοριακού ναού ή της μονής ή του μετοχίου. Τα ακίνητα αυτά περιέρχονται στην ενορία ή στη μονή αποκλειστικά για τις χρήσεις που προβλέπονται στην παρούσα υποπερίπτωση. Μετά από αίτημα του οικείου εκκλησιαστικού νομικού προσώπου, η αρμόδια υπηρεσία της οικείας Περιφέρειας, στην οποία βρίσκεται το ακίνητο, διενεργεί αυτοψία και συντάσσει έκθεση, με την οποία βεβαιώνεται ότι το ακίνητο χρησιμοποιείται για τις παραπάνω χρήσεις.».
***[Η υποπερ.γγ) προστέθηκε με το άρθρο 17 Ν. 5184/2025 (Α΄ 34/06.03.2025)].
β) Εφόσον τα κτίσματα της παρούσας παραγράφου έχουν ανεγερθεί σε τμήμα ευρύτερου ακινήτου, ο Περιφερειάρχης εκδίδει πράξη κατάτμησης του ακινήτου.
γ) Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ορίζεται ο τύπος του παραχωρητηρίου για τα ακίνητα της παρούσας παραγράφου.

Άρθρο 37
Καταργούμενες διατάξεις

1. Καταργούνται οι κάτωθι διατάξεις, καθώς και όλες οι μεταγενέστερες τροποποιήσεις και συμπληρώσεις τους:

α) Το άρθρο 2 του ν. 3250/1924 (Α΄ 324), όπως ισχύει.

 *[το καταργηθέν άρθρο 2 του νομοθετικού διατάγματος 3250/1924 (ΦΕΚ Α΄ 324/31.12.1924, ως είχε τροποποιηθεί δια του άρθρου μόνου του ν. 2148/1952 και δια του άρθρου 73 παρ. 2 του ν.δ. 2185/1952) όριζε ότι :
«1. Ἀπαγορεύεται ἐπὶ ποινὴ ἀπολύτου ἀκυρότητος ἡ διὰ πράξεων ἐν τὴ ζωὴ καθ` οἱονδήποτε τρόπον μεταβίβασις ἢ διανομὴ ἢ σύστασις οἱουδήποτε ἐμπραγμάτου δικαιώματος ἐπὶ ἀγροτικῶν ἀκινήτων ἀνηκόντων εἰς φυσικὰ πρόσωπα καὶ Νομικὰ πρόσωπα Ἰδιωτικοῦ Δικαίου ὡς πρὸς τὴν πέραν τῶν 250 στρεμμάτων ἔκτασιν κατ` ἰδιοκτήτην. 2. Τὸ αὐτὸ ἰσχύει καὶ ἐπὶ ἀγροτικῶν κτημάτων οἱασδήποτε ἐκτάσεως ἀνηκόντων εἰς τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἐν γένει περιουσίαν καὶ τὰ Νομικὰ Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. 3. Αἱ ἀπαγορεύσεις τῶν προηγουμένων παραγράφων δύνανται ν` ἀρθρῶσι δι’ ἀποφάσεως τοῦ Ὑπουργοῦ τῆς Γεωργίας μετὰ γνώμην τοῦ Γνωμοδοτικοῦ Συμβουλίου Ἐποικισμοῦ δημοσιευομένης εἰς μίαν Ἐφημερίδα τῆς Πρωτευούσης τοῦ Νομοῦ ἔνθα κεῖται τὸ κτῆμα καὶ ἐν ἐλλείψει τοιαύτης εἰς μίαν Ἐφημερίδα τῆς Πρωτευούσης τοῦ Κράτους.»]