ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 39/2972

«Περί των εν Ελλάδι Ορθοδόξων Ιερών Μονών και των Ησυχαστηρίων»  (ΦΕΚ Α΄ 103)

Άρθρον 1

Ορισμός - Σκοπός

α) Η Ι. Μονή είναι πνευματικόν ίδρυμα προσευχής και εργασίας, εις ο εγκαταβιοί μία Ορθόδοξος Χριστιανική Αδελφότης ανδρών ή γυναικών αφιερωμένων εις τον Θεόν και υπεσχημένων να διέλθωσι την ζωήν αυτών εν αγνεία, ακτημοσύνη και υπακοή προς τον Ηγούμενον και την Ορθόδοξον Ανατολκήν Εκκλησίαν της Ελλάδος.

β) Σκοπός εκάστης Ι. Μονής, συμφώνως προς τας παραδόσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι η εν Κοινοβιακή πολιτεία αδιάλειπτος του εν Τριάδι Θεού δοξολογία, η δια λειτουργικών και κατ’ ιδίαν προσευχών, δια συνεχούς κατά Θεόν ασκήσεως και εν Αγίαις διακονίαις νέκρωσις των παθών των εν αυτή ασκουμένων και η υπ’ αυτών τελεία βίωσις της κατά Θεόν εν Χριστώ Ιησού Μυστικής ζωής εις ψυχικήν αυτών σωτηρίαν και θέωσιν.

Άρθρον 2

Ίδρυσις Ιεράς Μονής

α) Προς ίδρυσιν Ι. Μονής απαιτείται αίτησις, Ελλήνων πολιτών, είτε αγάμων, κληρικών ή μοναχών, είτε λαϊκών αγάμων ή εν χηρεία διατελούντων προς τον Επίσκοπον της περιφερείας εις ην θα ιδρυθή η Ι. Μονή. Τη αιτήσει, περιλαμβανούση την υπόσχεσιν περί της ισοβίου αφιερώσεως των, και τηρήσεως των τριών μοναχικών ευχών, συνυποβάλλεται και αντίγραφον συμβολαιογραφικής πράξεως εμφαινούσης, ότι φυσικόν τι ή νομικόν πρόσωπον προς ίδρυσιν της Ιεράς Μονής προσφέρει εδαφικήν έκτασιν, μετά ή άνευ κτισμάτων, ικανήν να επαρκέση εις την στοιχειώδη συντήρησιν της Αδελφότητος. Ο λαβών ταύτα Αρχιερεύς κρίνων επί τη βάσει των Ι. Κανόνων, εφ’ όσον συγκατατίθεται εις την ίδρυσιν της Ι. Μονής, υποβάλλει τα δικαιολογητικά ταύτα δι’ ιδίου αυτού εγγράφου προς την Ι. Σύνοδον. Αύτη δε, εάν εγκρίνη την ίδρυσιν της Ι. Μονής αποτείνεται προς το Υπουργείον Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων προς έκδοσιν του Ιδρυτικού Β. Δ/τος.

β) Άπασαι αι εν τη Εκκλησία της Ελλάδος Ορθόδοξοι Ι. Μοναί, ανδρώαι, ή γυναικείαι, αποτελούσι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και λειτουργούσιν επί τη βάσει του ιδίου εκάστη Κανονισμού, συντασσομένου κατά τας βασικάς διατάξεις του Γενικού Εσωτερικού Μοναστικού Κανονισμού του εγκριθησομένου υπό της Ιεράς Συνόδου.

γ) Ο Επίσκοπος έχει δικαίωμα συγχωνεύσεως ή ανασυστάσεως Ι. Μονών συνωδά τω άρθρω 33 παρ. 4 του Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ωσαύτως δύναται ο Επίσκοπος, ομοψήφω γνώμη των μελών της Αδελφότητος Ι. τινός Μονής ή Ησυχαστηρίου ή Αδελφότητος να αιτήσηται παρά της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος την αναγνώρισιν της εν λόγω Αδελφότητος ως Συνοδικής Σταυροπηγιακής Ι. Μονής αυτοτελούς διακονούσς του λοιπού την ευρυτέραν Εκκλησιαστικήν αποστολήν. Κατά τον αυτόν τρόπον ο Επίσκοπος δύναται να προβή εις ίδυσινν και νέας τινος Συνοδικής Σταυροπηγιακής Ι. Μονής αυτοτελούς, συνωδά και τω άρθρω 33 του Ν.Δ. 126/69, και τη παραγράφω α΄ του παρόντος άρθρου.

δ) Εφ’ όσον εις τινα Ι. Μονήν υπάρχουσι κατάλληλοι προϋποθέσεις δύναται προτάσει του Ηγ/λίου, συμφώνω γνώμη του οικείου Επισκόπου και μετ’ εισήγησιν της Μ.Σ.Ε. επί της προαγωγής του Μοναχικού βίου και της Μ.Σ.Ε. επί της Εκκλησιαστικής Παιδείας αποφάσει δε της Ι. Συνόδου, να ιδρυθή εν αυτή σχολή τις λειτουργούσα επί τη βάσει Εσωτερικού Κανονισμού εγκρινομένου υπό της Ι. Συνόδου.

Άρθρον 3

Καθιέρωσις Ι. Μονής

α) Άμα τη δημοσιεύσει του ιδρυτικού της Ι. Μονής διατάγματος ο οικείος Επίσκοπος καθιεροί την Ι. Μονήν και τον Ι. Ναόν αυτής εν ειδική τελετουργία κατά τα υπό των Ι. Κανόνων και των Ι. Παραδόσεων προβλεπόμενα και συντάσσει ειδικήν πράξιν περί της καθιερώσεως, ήτις δημοσιεύεται εις το περιοδικόν «Εκκλησία» κατατίθεται εις τα αρχεία της Ι. Συνόδου, της Ι. Μητροπόλεως και της Ι. Μονής.

β) Εις την ως ανωτέρω πράξιν περιλαμβάνεται απαραιτήτως και το εκκλησιαστικώς ακατάργητον και αναπαλλοτρίωτον της Ι. Μονής, περίληψις δε της Μητροπολιτικής αυτής πράξεως καταχωρίζεται επί μεταλλικής πλακός ήτις εντοιχίζεται επί της προσόψεως του Ι. Ναού της Μονής.

Άρθρον 4

Μετόχια

α) Μετόχιον είναι παράρτημα Ι. τινος Μονής υποτελές αυτή, ανήκον περιουσιακώς, διαχεριστικώς και διοικητικώς εις την κυρίαρχον ταύτην Μονήν, εν ω διαβιούσι μοναχοί ανήκοντες εις την Ι. Μονήν και ελεγχόμεοι υπ’ αυτής. Το Μετόχιον δεν αποτελεί ίδιον Νομικόν Πρόσωπον αλλά παράρτημα του Νομικού Προσώπου της Ι. Μονής εις ην ανήκει. Ο υπό της Ι. Μονής οριζόμενος υπεύθυνος του Μετόχιου περιορίζεται εις ενεργείας και αρμοδιότητας υπό της κυριάρχου Μονής καθοριζομένας.

β) Μοναστικάς αδελφότητες μη καταστάσαι Ι. Μοναί δύνανται να αποτελέσωσι Μετόχια Ι. Μονών δια πράξεως του οικείου Επισκόπου εγκρινομένης υπό της Ι. Συνόδου.

γ) Μοναστικαί αδελφότητες, δύνανται να αποτελώσι ή να αποτελέσωσι του λοιπού Μετόχια Μονών ετέρου Εκκλησιαστικού κλίματος εν Μητροπολιτικαίς περιφερείαις της Εκκλησίας της Ελλάδος, μόνον τη συγκαταθέσει του οικείου Ιεράρχου εφ’ άπαξ παρεχομένη, και εγκρίσει της Δ.Ι.Σ. εφαρμοζομένης κατά τα λοιπά της διατάξεως του άρθρου 126/69 «περί Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος».

δ) Διαλελυμέναι ή διαλυόμεναι Ι. Μοναί και συγχωνευόμεναι εις ετέραν αποτελούσι Μετόχια των προς ας συνεχωνεύθησαν Ι. Μονών.

Άρθρον 5

Ι. Μοναί Ιδιωτικού Δικαίου (Ησυχαστήρια)

α) Αι Ι. Μοναί Ιδιωτικού Δικαίου ή Ησυχαστήρια είναι πνευματικά Ιδρύματα συνιστώμενα κατά τας περί Ιδρυμάτων διατάξεις του Α.Κ. αποτελούσι Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου ο σκοπός δε αυτών συμπίπτει προς τα εν τη παρ. β΄ του άρθρου 1 παρόντος Καταστατικού Κανονισμού διαλαμβανόμενα.

β) Η ιδρυτική πράξις του Ησυχαστηρίου περιλαμβάνει και το Καταστατικόν (Κανονισμόν) αυτού όπερ δέον να είναι σύμφωνον προς τους Ιερούς Κανόνας, τας Ιεράς Παραδόσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τους νόμους του Κράτους και τας διατάξεις του παρόντος.

Τούτο υποβάλλεται προς τον οικείον Ιεράρχην, όστις βεβαιών την συνδρομήν των ως είρηται στοιχείων υποβάλλει τούτο δι’ ιδίου εγγράφου τη Ι. Συνόδω δια την υπ’ αυτής κίνησιν της σχετικής διαδικασίας παρά τω Υπουργείω Εθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων προς έκδοσιν του οικείου Β.Δ/τος.

γ) Ησυχαστήρια μη ανεγνωρισμένα δια Β.Δ., αλλά λειτουργούντα όλως ιδιωτικώς και ανήκοντα περιουσιακώς εις την ατομικήν κυριότητα των εν αυτοίς ασκουμένων ρασοφόρων ή τα εξ αυτών αυθαιρέτως εκχωρηθέντα εις τινα ετέραν Ι. Μονήν ημετέρου ή ξένου Εκκλ. κλίματος, δέον όπως εντός εξαμήνου από της ισχύος του παρόντος αιτήσωνται παρά του επιχωρίου Επισκόπου την κίνησιν της σχετικής διαδικασίας δια την αναγνώρισιν αυτών ως Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου κατά τα εν τη παρ. β΄ σημειούμενα. Παρερχομένης υπαιτιότητι αυτών απράκτου της προθεσμίας ταύτης η Ι. Σύνοδος, προτάσει του οικείου Επισκόπου γνωστοποιεί την άνευ Εκκλ. αδείας λειτουργίαν των ως άνω Ησυχαστηρίων τη αρμοδία αρχή υποχρεουμένη εις την εφαρμογήν των υπό του νόμου προβλεπομένων κυρώσεων.

δ) Αι ανδρώαι Ι. Μοναί του κλίματος της Εκκλησίας της Ελλάδος απαγορεύεται όπως εν τω χώρω της Εκκλησίας της Ελλάδος έχωσιν υφ’ εαυτάς γυναίκεια Μετόχια ή Ησυχαστήρια.

ε) Εν η περιπτώσει η πλειονοψηφία των αδελφών Ησυχαστηρίου τινος αποστή του επιχωρίου Επισκόπου ή της Εκκλησίας της Ελλάδος και μεταστή εις ετέραν Εκκλησίαν ή Εκκλησιαστικήν δικαιοδοσίαν παρά την της Εκκλησίας της Ελλάδος, η στρηνιάσασα Αδελφότης υπόκειται εις τα υπό των Ι. Κανόνων και των νόμων του Κράτους διακελευόμενα ήτοι οι μεν μεταπηδήσαντες αλλαχού κληρικοί ή οι μοναχοί του Ησυχαστηρίου υπόκεινται εις τας κανονικάς και νομικάς κυρώσεις η δε διοίκησις και διαχείρισις του Ησυχαστηρίου περιέρχεται τω επιχωρίου Επισκόπω όστις σε συνεργασία μετά του επανοπείμαντος τυχόν πιστού τμήματος της αδελφότητος και τη εγκρίσει της Ι. Συνόδου λαμβάνει πάσαν μέριμναν δια την συνέχισιν της λειτουργίας του Ησυχαστηρίου συμφώνως τω εγκριθέντι Κανονισμώ αυτού. Εις ην περίπτωσιν το σύνολον των αδελφών Ησυχαστηρίου τυχόν μεταπήδησεν εις ετέραν Εκκλ. δικαιοδοσίαν πλην της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο οικείος Επίσκοπος αιτείται δι’ ητιολογημένης αυτού προτάσεως προς την Δ.Ι.Σ. την διάλυσιν του Ησυχαστηρίου, αύτη δε εάν εγκρίνη τούτο, προέρχεται εις την ενέργειαν των δεόντων παρά τω Υπουργώ Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων δια την έκδοσιν του σχετικού Β.Δ/τος.

στ) Τα αφορώντα εις την διοίκησιν, οργάνωσιν διαχείρισιν, εποπτείαν του επιχωρίου Μητροπολίτου και εκπροσώπησιν των ιδιωτικών Ιερών Μονών (Ησυχαστηρίων) ως και παν έτερον θέμα αφορών εις την λειτουργίαν αυτών ρυθμίζονται δια του ιδρυτικού αυτών Κανονισμού.

Άρθρον 5

Κανονικαί Δικαιοδοσίαι Επισκόπου

1. Εκάστη Ι. Μονή διατελεί υπό την Κανονικήν Δικαιοδοσίαν του κατά τόπον Επισκόπου, όστις α) μνημονεύεται εν πάσαις ταις Ι. Ακολουθίαις, β) ασκεί την ανωτάτην εποπτείαν πατρικώς και προστατευτικώς επί της Ι. Μονής και παρακολουθεί την ομαλήν κατά τους θείους και Ι. Κανόνας λειτουργίαν αυτής, γ) χειροθετεί τον εκλεγέντα Ηγούμενον, δ) εγκρίνει τας κουράς των μοναχών, ε) ανακρίνει τα Κανονικά παραπτώματα των εν αυτή διαβιούντων και φροντίζει δια την άμεμπτον αυτώ βιοτήν, στ) ελέγχει την νομιμότητα της οικονομικής διαχειρίσεως.

2. Προκειμένου περί Συνοδικών – Σταυροπηγιακών Μονών η ως άνω δικαιοδοσία ανήκει τη Ι. Συνόδω, προσαρμοζομένη προς την αυτοτέλειαν των Μονών τούτων.

Άρθρον 7

Διοίκησις Ι. Μονής

Την διοίκησιν της Ι. Μονής και την εκτελεστικήν εξουσίαν ασκεί ο Ηγούμενος μετά του Ηγουμενοσυμβουλίου. Η πνευματική εποπτεία ανήκει εις τον Ηγούμενον της Αδελφότητος. Παν θέμα αναγόμενον εις την διοίκησιν της Ι. Μονής προβλέπεται υπό του Κανονισμού αυτής. Αι Συνοδικαί Σταυροπηγιακαί Ι. Μοναί διοικούνται αυτοτελώς επί της βάσει του ιδίου εκάστης Κανονισμού.

Άρθρον 8

Ηγούμενος

Παν θέμα αναφερόμενον εις τα της εκλογής, καταστάσεως κ.λπ. του Ηγουμένου καθορίζεται υπό του Κανονισμού εκάστης Ι. Μονής εν συνδυασμώ και προς τας διατάξεις του Γενικού Εσωτερικού Μοναστικού Κανονισμού. 

Άρθρον 9

Περί δοκίμων Μοναχών και Κληρικών

α) Ο προσερχόμενος ως δόκιμος εις την Ι. Μονήν επί σκοπώ εγκαταβιώσεως εν αυτή δέον όπως, άγη τουλάχιστον το 17ον έτος της ηλικίας αυτού και είναι άγαμος ή διατελή εν χηρεία άνευ τέκνων συμπληρωσάντων το 18ον έτος της ηλικίας αυτών. Εάν είναι έγγαμος, δέον όπως έχη έγγραφον συγκατάθεσιν της συζύγου ή του συζύγου προκειμένου περί γυναικός συντασσομένην υπό του οικείου Επισκόπου. Εν τη τελευταία ταύτη περιπτώσει η περί της ηλικίας των τέκνων δέσμευσις ισχύει. Εάν ο προσερχόμενος είναι ανήλικος, απαιτείται έγγραφος συγκατάθεσις των γονέων αυτού. Η πρόσληψις και η αποβολή των δοκίμων ανάγονται εις την αρμοδιότητα του Ηγουμενοσυμβουλίου.

β) Η προ της κουράς δοκιμασία διαρκεί επί τριετίαν · πάντως δε μέχρι και της συμπληρώσεως του 21ου έτους της ηλικίας του δοκίμου. Εις εξαιρετικάς περιπτώσεις, περί ων προβλέπει ο πέμπτος κανών της Πρωτοδευτέρας Συνόδου, ο χρόνος της δοκιμασίας των υποψηφίων μοναχών δύναται να συντμηθή. Κατά τον χρόνον της δοκιμασίας ο δόκιμος οφείλει απαραιτήτως να εγκαταβιοί συνεχώς εν τη Ι. Μονή.

γ) Κουρά μοναχού και χειροτονία αυτού εις Διάκονον ή Πρεσβύτερον τελούνται τη προτάσει του Ηγουμενοσυμβουλίου προς τον οικείον Επίσκοπον, τηρούμενων των ισχυουσών διατάξεων.

Άρθρον 10

Πειθαρχικαί ποιναί και άδειαι των Μοναχών

Αι άδειαι των μοναχών χορηγούνται συνωδά τω άρθρω 45 πα. 2 του Ν.Δ. 126/69 «περί Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος». Μοναχός τις δύναται να αιτήσηται Κανονικόν απολυτήριον εκ της Ι. Μονής αυτού, όπερ χορηγείται αυτώ εάν υφίστανται αποχρώντες λόγοι και αφού εξασφαλισθή η συγκατάθεσις του Μητροπολίτου εις την επαρχίαν του οποίου υπάγεται η Ιερά Μονή εις ην ο απολυόμενος μοναχός επιθυμεί εφεξής να μονάση. Η έξω της Ι. Μονής ή και η εις ετέραν Ι. Μονήν παραμονή μοναχού τινος άνευ και πέραν της αρμοδίως χορηγηθείσης αδείας απαγορεύεται απολύτως, εν εναντία δε περιπτώσει και εφ’ όσον αποτύχωσιν αι δια της πειθούς προσπάθειαι της προϊσταμένης αυτού αρχής, τη συνδρομή της αρμοδίας αρχής επαναφέρεται ούτος εις την Ι. Μονήν της μετανοίας του.

Άρθρον 11

Οικονομικά – Διαχείρισις

α) Η καθόλου περιουσία των Ι. Μονών τυγχάνει αναπαλλοτρίωτος.

β) Αι εν τη Εκκλησία της Ελλάδος Ι. Μοναί, Κοινότητες ούσαι ακτημοσύνης, και λειτουργούσαι ως Κοινόβια, εξακολουθούσι παραμένουσαι ως τοιαύται. Αι από τούδε και εις το εξής ιδρυόμεναι λειτουργούσι μόνον ως Κοινόβια.

γ) Το Ηγουμενοσυμβούλιον οφείλει όπως τουλάχιστον ένα μήνα προ της εις μοναχόν Κουράς του Δοκίμου, γνωστοποιήση αυτώ δι’ εγγράφου, καταχωριζομένου, εν τω Πρωτοκόλλω, ότι μετά την Κουράν αυτού άπασα η τυχόν περιουσία αυτού θα ανήκει εις την Ι. Μονήν και ότι μόνον μέχρι της Κουράς δύναται να διαθέση ταύτην ελευθέρως.

δ) Πόροι των Ι. Μονών είναι τα πάσης πηγής έσοδα αυτών, εισφέρουσι δε εξ αυτών υπέρ Εκκλησιαστικών σκοπών μετ’  ομόφωνον απόφασιν του Ηγουμενοσυμβουλίου κατά τα υπό των οικείων διατάξεων και του Εσωτερικού Κανονισμού εκάστης Ι. Μονής οριζόμενα, εφ’ όσον υπάρχει επάρκεια δια την συντήρησιν των μοναχών και την κάλυψιν των πάσης φύσεως αναγκών αυτών.

ε) Τα έξοδα Ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως και νοσηλείας πάντων των μοναχών βαρύνουσι τον Ασφαλιστικόν της Εκκλησίας Οργανισμόν εκάστης Ι. Μονής υποχρεουμένης εις καταβολήν ασφαλίστρων επί τη βάσει του Προϋπολογισμού αυτής και κατ’ αναλογίαν του αριθμού των ησφαλισμένων.

στ) Το διαχειριστικόν έτος δια τας Ι. Μονάς άρχεται τη 1η Ιανουαρίου και λήγει τη 31η Δεκεμβρίου εκάστου έτους. Καθ’ έκαστον έτος υποβάλλεται εντός των νομίμων προθεσμιών Προϋπολογισμός και Απολογισμός τη οικεία Εκκλησιαστική αρχή, δυναμένου του Επισκόπου να προβή μετά σύμφωνον γνώμην του Ηγουμενοσυμβουλίου εις τυχόν αυξομείωσιν τινα των αναγραφομένων κονδυλίων. Προκειμένου το Ηγουμενοσυμβούλιον να προβή εις αγοράν ή σύναψιν δανείου ή εις άλλην τινα έκτακτον δαπάνην μη περιλαμβανομένην εις τον Προϋπολογισμόν και υπερβαίνουσαν τας 200.000 δραχμάς αιτείται έγκρισιν του οικείου Επισκόπου. Προκειμένου περί συνάψεως δανείου υπερβαίνοντος τας 100.000 δραχμάς, αιτείται έγκρισιν και της Ι. Συνόδου.

Άρθρον 12

Ακροτελεύτιοι διατάξεις

α) Έκαστος Επίσκοπος λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα τη συνδρομή και της αρμοδίας αρχής προκειμένου να διαφυλάξη την ιερότητα των χώρων της Ι. Μονών, ως και παντός Μοναστικού Καθιδρύματος και Προσκυνήματος από τυχόν ανευλαβών εκδηλώσεων, ας δύναται να απαγορεύση τόσον εντός των Ι. αυτών χώρων όσον και πλησίον αυτών. Διασκεδάσεις, χοροί, άσματα και άλλαι τοιαύται εκδηλώσεις γινόμεναι πλησίον Ι. Μονών συνιστώσιν αδίκημα προσβολής θείων και επισύρουσι τας δι’ αυτό προβλεπομένας κυρώσεις.

β) Απαγορεύεται απολύτως η διανυκτέρευσις ανδρών κληρικών ή λαϊκών εν Γυναικεία Ι. Μονή και τανάπαλιν πλην της εις ειδικούς ξενώνας φιλοξενίας εκτός του περιβόλου της Ι. Μονής κειμένους δια τους διερχομένους προσκυνητάς.

γ) Καθήκοντα εφημερίου γυναικείας Ι. Μονής εκτελεί ιερεύς κατά το δυνατόν γέρων, διοριζόμενος μετά πρότασιν του Ηγουμενοσυμβουλίου υπό του οικείου Επισκόπου και διαιτώμενος εκτός του περιβόλου της Ι. Μονής.

δ) Παν θέμα μη προβλεπόμενον υπό του παρόντος Καταστατικού Κανονισμού ρυθμίζεται δια του Εσωτερικού Κανονισμού εκάστης Ι. Μονής, συντασσομένου επί τη βάσει των Ι. Κανόνων της Εκκλησίας και του Γενικού Εσωτερικού Μοναστικού Κανονισμού.

Άρθρον 13

Η ισχύς του παρόντος άρχεται από της δημοσιεύσεως αυτού δια της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως.